Rexne edeb divê...

Di nav me Kurdan de ên piçek pênûs bihecînin wek ronakbîr têne hesibandin; jiber ku bi gotina Ehmedê Xanê ya di Nubihara piçûkan de bilêv dike “li siwadê çavnas” iya me kêm e... Ez jî ne ronakbîr im lê li siwadê çavnas im; jiber vê yekê jî di xwe de dibînim ku hin rexneyan li civata xwe bikim. Divê dora pêşî em wek netewek Rojhilatî xwe û derûdora xwe baş binasînin û bi vî awayî bikaribin çewtî û rastiyên xwe ji hev veqetînin. Ev nivîs ne jibo pesindayîna rabûn û rûniştandina me ye; lewma ez bi aliyên me yên neyînî dest bi karê xwe dikim. *** Rojhilat; bi taybetî rojhilata navîn; di sedsala 20’an de bi şer û pevçûnan erdnîgariya herî bi êş û elem a Cihanê ye... Ez dibêm ev yek jiber qedr û qîmet nedayîna me ya gotinê ye. Li cem gelên vê erdnîgariyê gotin nake pênc quruşên qul! Lewma em pir sond dixwin... Lewma di cihanê de “şedde” tenê di zimanê Ereban de heye; ev ziman e ku em jî di her warî de di bin tesîrê de mane û di dirêjahiya dîrokê de bûye yek ji stûnên çanda me... Lewma jibo famkirin û têgihîştina hin rastiyên zanistê jî em çavên xwe li mûcîzeyan digerînin û dikin Xweda Teala bi xwe rabe ji me re bibêje “ ev rast e, hûn pê bawer bin” Mûcîze jî ne pêkan be, em şêx û seyîdekî dikin şûna Xweda û gloveri û gerra li dora xwe ya Cihanê jî bi erêkirina wan faniyan dipejirînin... Ev zimanê heta tu dibêjî tûj û bi şedde û nûnerê çandeke taybet , derb li kesayetiya mîrovan jî xistiye. Jibo hindekarî û hişmendî û rêxistiniyê divê tu rê û rêbazên kesnedîtî bibînî, biafirinî. Şedde di ziman de “teqemenî” ye. Civakek bi hezaran salan bi vî ziamanî jiyana xwe derbas kiribe êdî hînî teqemeniyê bûye. Kesekî, heta xwe li pêxembertiyê û şêxtiyê daneyne nikare bi nermahî, bi helîmî û selîmî tiştek bike serî... Jibo hişyarkirin û birêxistinkirin û “bi ser û şo kirina” gelekî bi vî rengî me got rê û rêbazên nû divê... Ev rê û rêbaz divê ne li dijî rastî û nirxên şaristaniya hemdem ên wek demokrasî û mafên mirovan be. Divê ev rê û rêbaz ne li dijî şer’a Xwedê be. Divê ev rê û rêbaz ne li dijî zagonên zanistî be(?) Divê ev rê û rêbaz ne li dijî berjewendiyên hêzên mezin ên serdest be. Divê ev rê û rêbaz ne li dijî çand û kevneşopiyên gelêri be. Di vir de çi kaosek mezin heye; hûn têgihîştin, ne wisa? Ev kaos jiyanê herimandiye; xwezayê hişk û hola kiriye. Mirovan xistiye dilqê rewilan; mêr cinawir, jin reben, zarok stûxar in ... Kesayetî; heta tu dibêjî birîndar û nexweş... Îro kes nikare tu tiştekî li Rojhilata navîn tarîf û binav bike: Mîmarî ya rojhilata Navin? Wêjeya rojhilata Navîn? Mûzîka Rojhilata Navîn? Em hinek li ser mûzîkê rawestin. Bala we jî kişandiye nizanim; hûn qet li ser enstrûmanên mûzîka rojhilata navîn hûrû kûr bûne? Trompet û ûd û kanûn û saksafon di heman orkestrayê de ne! Gotinên sitranan û harmoniya meqaman? Bala xwe bidinê, gotinên herî hestiyar û bidilşewat-ên kezeba mirovan dihelînin- bi meqamên cergobeziyê, bi meqamên navok hecandinê hatine xemilandin: Dansoz, bi gotina “Ya Rebî te çima ewqas derd û kul dane min” fîgûrên herî erotîk ên cihanê pêşkêşî temaşevanan dike. Li cil û bergan binêrin; jin ser girtî; qûn vekirî... Mêr serqot û bi blûcînê Amerîkan; jina li cem di germa havinê de bi çarşeva reş... Di Cd playerên jeepên bi sed hezaran dolarî de, ayatên Qurana Pîroz ên pesindayên nefspiçûktiyê û alikariyê û heyrat û hesenatê... Di vê civatê de kî û kê dikare terîfa rabûn û rûniştandineke, şêl û kesayetiyeke hevbeş bike? Hin ji we dê bibêjin; “ gel bi gelemperî misilman e; va ye ji te re şêl û pêl û kesayetetiya hevbeş...” Misilmantî çiqas me bi hev ve dizeliqîne? Em û Erebên Sêrtê ji berê ve ne misilman bûn? Em û Dadaşên Erzromê? Ên ku ji berê berê ve xwîna me bixwin jê têr nabin... Bi dorfirehî; em û dagirkerên me? Mezinên me û Ermen û Êzdî û Sûryaniyên me çiqas bihev kir; ji hev hezkir? Sofiyên me û gundiyên wan ên rojî nagirin, nimêj nakin çiqas birayên hev in? Jinên biçarşev çiqas ji yên porvekirî hez dikin? Navbera “esselamûeleykum”bêj û “rojbaş”bêjan çawa ye? Araqxwur û avxwur? Elewî û ehlê sunet û wel cemaet? Di gundekî şafî yê nimêjkar de rewşa ên ku bi destan kûçikan mizdidin çawa ye? Xwemezinkuştina dewlemendan li ser hejaran, ya bedewan li ser nerindan? Çavnebariya hejaran ji bo dewlemendan? Eşîr û malmezin û reaya û xulam û şivan û gavan? Em çiqas demokrat in; lo? ***** Heyran, di kuncikê Cihanê yê evqas tevlihev; evqas bixirecir, evqas bêewle de Kurd, bi “bi serê xwe” bi îradeya xwe; Dîsa Kurd, bê fermanên asûmanan, bê fetwayên şêx û meşayîxan - ji wan her yek tiştek cuda dibêje ocaxên wan êdî bûne kaniyên neyartî û dubendiyê- digel hemî şert û mercên rizî û jihevketî û xurufî û infektebûyi yên rojhilata navîn bi derengî be jî, cudayetî û dijberî û çavnebariyên xwe dan alîkî û ji xwe re partî û serokatiyek demokrat û nûjen afirandin. Gotina dawîn; hin canik û camêr radibin partî û serokatiyê reş dikin, bi çêr û dijûnan bêrûmet dikin. Gava tu bersîva wan didî fenanî tu pêlî boçika pisîkê bikî, diqîrin dibêjin: “ Ma mafê me yê rexnekirinê tune ye?” Ev gotin bi têra xwe mirov dibehecîne... Malmîratno rojhilatîno, tu ji yekî re bibêjî xayîn ev dijûn e an rexne ye? Sûcdarkirina kurdekî bi alîkariya MİT û Ergenekonê û Kemalîzmê bi ya we rexne ye? Bi nekurdayetiyê sûcdarkirin a partiyeke Kurdan ne heqareta herî mezin e? Rexne cûrekî wêjeyî yê sereke ye. Divê rexnegir kes û kesayetî û mijar û têgeha ku rexneyan lê dike(mijara rexneyê) bi dorfirehî bi erênî û bi neyînî bi awakî bêalî bide nasîn... Ger wisa nekin hûnê bikevin şûna fîlmçêkerên rehmetî yên Yeşîlçama Tirk: Erol Taş ê xerab; Tarık Akan ê qenc... Ev têra we nekiribe sîyaset û huner û wêje û jiyana rojhilata Navîn ji we re serqûçkirî tije mînakan in: Xerab; heta tu dibêjî xerab; Çê; ji por heta neynok bêqisûr... Ev çand li we pîroz be; ez rebenê Xwedê êdî ji we re çi bibêjim... Mamoste Marûf

Kurdî çi ye?

Kurd bi giranî ji sedsala 19’an vir de ji bo mafên xwe yên netewî têdikoşin, xwîn û xwîdana xwe tevlî hev dikin û dirijînin. Lê heta ev çend salên dawîn, ew di warê ziman de pir tişt nekirin; li benda avakirina Kurdistana serbixwe sekinîn. Piştî famkirin dîtin ku di şert û mercên cihanê yên îro de dewleteke serbixwe zû bi zû ne pêkan û hêsan e, bihn û bala xwe dan ser zimanê xwe yê ji hêla wan ve heta niha paşguhkirî, sêwî hiştî.... Lê ew nizanibûn ku ziman, bi gotina wêjenas û zimannas û lêkolînvanê îngîlistanî yê bi nav û deng Samuel Jhonson( Doktor Jhonson, 1709-1784) “pîşeyek nankor e” û tu gavek jê dûr bikevî ew bi çargavî ji te direve. Dîsa ew nizanibûn ku ziman wek candarek ji candaran e û ger tu lê xwedîti nekî nikare li ser xwe bimîne; dimire diçe... Lê zimanê Kurdî herçiqas di dirêjahiya desthilatdariya kadroyên nijadperest ên komarê de derbek mezin xwaribe jî bingeha wî pirî zexm bû wenda nebû û bi nîvruhî be jî hehta roja îro hat. Xediyên wî yên tekoşer ên heta çend sal berê jî pişta xwe pê de kiribûn ji nişkave li xwe varqilîn dîtin ku êdî hew dikarin bi zimanê bav û kalan biaxivin! Bi lez û bez mil û zend badan û dest bi xebatê kirin; lê hezar heyf û mixabin ew gelek ji wan êdî nikaribûn wek mezinên berê bi zimanekî xwezayî û fesîh û letîf û bi coş û bi kêf û henekan tijî biaxivin... Belê zimanê wan ji peyvên xerîb hatibû safîkirin û bi yên kurdî hatibû xemilandin û dewlemendkirin lê giyan û mejî û şêwaz çêkirî û biyanî bû... Dersa mezin a divê mirov jê bigire ev e: Te ziman wenda kir, belê tu dikarî bi xebatek bêhempa dîsa bidestbixî; lê ew bi rewş û xemla xwe ya berê nayê... Zimanê Kurdî piştî hişmendiya van çend salên dawîn hema bêje serê xwe ji xewa mirinê rakir û hat ser hemdê xwe . Lê hê jî bi xetereyek pir mezin ve rûbirû ye. Başûr ne tê de li tevahiya parçeyan jiber tunebûna derfetên perwerdehiya bi Kurdî, jiber qedexekirina wî ya li qada fermî, jiber tengbûna bazara wî, jiber biçûkdîtin û bêrûmetkirin û şerê psîkolojîk ê dagirkeran ji hêla girseya mezin a kurdên apolîtîk ve bi têra xwe nayê bikaranîn. Bi taybetî nifşên nû yên ji gundên xwe derketine û li bajar û metropolan bi cih û war bûne di nav çend salan de xwe ji ziman dikin. Ev rewşa bêzimaniya girsehî ya kurdan çend nifş şûn ve bênasnametiyêke giran jî bi xwe re tîne. Ev “mirovên bi diruvkî, bi bejn û balan kurd, lê giyan û mejî ne tu tişt” dikin serûbinobûyina derûnî ya xwe - ev yek bi serê xwe nexweşiyek e- bi peydakirina nasnameyeke çêkirî derman bikin. Ev derman an teqlîdkirina nasname û çand û rabûn û rûniştandina netewa mêtingehkar e; an jî jiyanke ji serî heta binî bi şert û ruknên olî honandî ye... Ev nasnameya nû ya ku ew nabêjin çê yê, xerab e dixin şûna hemî kevneşopiyên netewî û herêmî yên bav û kalan, pirî caran kesayetiyeke ewqas serhişk û bihnteng û hov û fanatîk derdixe holê ku li ti dera cihanê, di ti dewr û dewranan de kes lê rast nehatiye û nedîtiye... Tevkujiya li gundê Zankirtê û mêrkujiyên bi “domûzbaxî” yên “Hîzbula” yên di salên 90’î de qewimîbûn mînakên herî berbiçav ên vê kesyatiyê ne... Ev kesayetiya “çêkirî û malê diziyê” gelek caran jî durû û teqiyekar û berjewendîperestên herî hoste yên civakan diafirîne. Piraniya “siyasetmedarên esilkurd” ên olparêz û tirkparêz ên 80 salan ên Cumhûriyetê bi vî şiklî ne... Em bi dilrehetî dikarin vê yekê bibêjin: “ zimanê Kurdî ne tenê mifteya çareseriya pirsgirêka kurd e; ew dermanê çareseriya pirsgirêka tenduristiya giyanî ya kurda ye jî... Mamoste Marûf